Over het eten in het Jodendom
Drie keer staat er in de Torah dat je het bokje niet in de melk van zijn moeder mag koken, nl. in Exodus 23:19 en 34:26 en in Deuteronomium 14:21. Je zou denken: wat een diervriendelijke maatregel, en dat zo vroeg in de (geschreven) geschiedenis van de mensheid. Echter, onze geleerden hebben eruit geconcludeerd dat er geen vermenging van melk en vlees mag plaatsvinden, dus dat je niet tegelijkertijd vlees(producten) en melk(producten) mag eten. Dit nog afgezien van de lijst van voor consumptie verboden dieren, die te vinden is in Leviticus 11:1-31 en in Deuteronomium 14:3-21.
Om het kasjroet (is het stelsel van wetten en voorschriften voor de consumenten om zeker te zijn dat het aangebodene ook geoorloofd is) zeker te stellen zijn er zowel kruidenierswinkels als bakkerijen en slagerijen die op hun winkelruit de letters O.R.T. hebben staan. Die letters betekenen “onder rabbinaal toezicht”, zij het dat de rabbijnen daar niet persoonlijk dagelijks toezicht houden. Zij hebben personen aangesteld van wie zij weten dat ze een orthodox leven leiden. Er zijn ook enkele “kosjere” restaurants die die letters niet op hun ruiten hebben geschilderd, maar ze staan wel in de kasjroetlijst.
In veel producten die in de winkels liggen zijn melk- dan wel vleesproducten verwerkt, zonder dat dat zichtbaar is. Het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap geeft ieder jaar een zogenaamde kasjroetlijst uit, waarin aardig volledig staat welke producten zijn toegestaan. Soms maakt dezelfde fabrikant een variant op het goedgekeurde artikel, maar waarin b.v. vleesextract is verwerkt; dan staat in de kasjroetlijst dat dit speciale product is verboden.
De meeste producten zijn in gewone winkels te koop en je hoeft er niet speciaal naar een onder rabbinaal toezicht gestelde winkel voor te gaan. Je wandelt dan met de kasjroetlijst in de hand door de schappen…. maar al spoedig weet je uit je hoofd welke producten je kunt kopen. Er zijn ook artikelen die (nog) niet in de kasjroetlijst staan omdat er nog geen tijd was om ze te onderzoeken. Daarom is het nuttig dat tegenwoordig op het etiket van alle levensmiddelen een lijst van ingrediënten staat, zodat je eventueel zelf kunt kijken of er verboden zaken in verwerkt zijn.
De scheiding tussen melk(producten) en vlees(producten) heeft vèrgaande consequenties voor het dagelijkse leven van degenen die zich aan de spijswetten houden en, zoals u zult begrijpen, vooral voor de huisvrouwen. Onze Joodse geleerden hebben scherpe regels opgesteld om die scheiding te effectueren. Je moet een dubbel servies hebben, één voor de melkkost-spijzen en één voor de vleeskost-idem. Ook moet je aparte afwasteiltjes en aparte afdroogdoeken hebben, allemaal goed te onderscheiden van elkaar, b.v. voor melkost groene doeken en voor vleeskost rode, om geen fouten te maken. Aparte tafelkleden ook. Heeft men één gootsteen, dan is die “terefa”, dat is eigenlijk “verscheurd”, maar heeft de betekenis gekregen van onrein. Hoe was je dan af? Je zet een onderzetter onder de afwasteil, zodat die de gootsteen zelf niet raakt. Heb je twee gootstenen, dan bestem je de ene voor melk en de andere voor vlees. Heb je één aanrecht, dan bestem je die (bijvoorbeeld) voor melkkost en bereid je een vleeskost-maaltijd, dan leg je daar een plank of een zeiltje over.
Er zijn ook “neutrale” eetwaren, die noch melk- noch vleesbestanddelen bevatten en die kan men eten bij zowel melk- als vleesmaaltijden. Het zijn groenten, vruchten, aardappelen, onbewerkte noten, olie, (kosjere) margarine, rijst, pasta, nog wel meer. Men noemt dit “parve” of “minnich”. Vegetariërs hebben weinig “last” van de kasjroetbepalingen: ze eten geen vlees en bestemmen dus hun keuken alleen voor melkkost.
Mijn man hief eens een vork op en vroeg: “is dit vlees?” en voegde eraan toe: “iemand die van kasjroet niet afweet zou de neiging krijgen me te doen afvoeren, want iedereen ziet toch dat dit een vork is”….
De achtergrond van het doel van het kasjroet is ons niet duidelijk gemaakt; het is één van de wetten die wij niet begrijpen, naast die welke we wel begrijpen, zoals bijvoorbeeld het verbod op stelen. Maar daar het uitdrukkelijk van Godswege is vermeld, houden wij ons eraan.
Bloeme Evers-Emden