Column Esther Hugenholtz
Nieuwjaar en het cijfer acht
Buiten voltrok zich een waar een slagveld aan vuurwerk, maar binnen staken mijn man en ik in rust en vrede de sjabbatkaarsen aan. Oudejaarsavond viel dit jaar (net zoals Kerst) samen met sjabbat.
Dat er een ruime week tussen Kerst en Nieuwjaar zit is geen toeval. We kennen Oudejaarsavond, met oliebollen en champagne, voornamelijk als seculier feest. We zouden in de luide knallen van rotjes een poging van heidense oorsprong kunnen zien om de ‘demonen van de duisternis’ te verdrijven. Tegelijkertijd sluiten we onder het mom van ‘goede voornemens’ en masse abonnementen af bij de sportschool en plakken we ijverig nicotinepleisters . Toch is één van de minder bekende betekenissen van Nieuwjaar het oorspronkelijke ‘Feest van de Besnijdenis van Christus’.
In de Joodse traditie worden jongetjes acht dagen na hun geboorte besneden en doen hiermee hun intrede in het Verbond van Abraham. Dit is dan ook één van de meest belangrijke geboden uit de Tora. Jezus was als telg uit een ‘echte jiddisje misjpooche’ hier geen uitzondering op. In de katholieke traditie werd dit gegeven gehonoreerd met ‘het Feest van de Besnijdenis van Christus’ op de eerste januari. Tot de 15 e eeuw werd dit feest samen gevierd met ‘het Feest van de Heilige Naam van Christus’ omdat een Joods jongetje bij de besnijdenis meteen zijn (Joodse) naam ontvangt. Later kwam de nadruk meer op het laatste deel te liggen, waardoor de viering van de besnijdenis in de katholieke traditie steeds meer in de vergetelheid raakte. In 1960 kreeg het feest vanwege tal van liturgische hervormingen door paus Johannes XXIII een universeler karakter. In 1974 werd het de eerste januari door de Kerk uitgeroepen als ‘Dag van de Vrede’.
Toch kunnen we waarde in de symboliek van de besnijdenis vinden. In het Jodendom verbeeldt het getal zeven aardse volmaaktheid. In zeven dagen voltooide de Eeuwige de schepping en rustte Hij. Na zeven jaar verkreeg de slaaf volgens de Tora zijn vrijheid en moest landbouwgrond braakliggen om de aarde de kans te geven te rusten. En elke negenenveertig jaar (zeven maal zeven) werd het Jubeljaar uitgeroepen, waarbij de grote maatschappelijke reset-knop werd ingedrukt: schulden werden kwijtgescholden en iedereen kreeg een schone lei.
Waarom dan die besnijdenis op de achtste dag? Dit is de ‘overtreffende trap’. De mens (in dit geval, het Joodse jongetje) is ‘compleet’ wanneer hij geboren wordt, maar vind pas vervulling en lotsbestemming door de heiliging van het verbond. Acht vertegenwoordigt het transcendente en een sprankelend nieuw begin.
Het Feest van de Besnijdenis van Christus viert dus veel meer dan alleen het verband tussen Jodendom en katholicisme. De Dag van het Jodendom is een soort januskop: we kijken naar het verleden opdat we het kunnen begrijpen, maar tegelijkertijd richten we ons op de toekomst zodat we deze ten positieve kunnen beïnvloeden.
Vuurwerk en goede voornemens zijn leuk. Maar het nieuwe jaar biedt ons zoveel meer. Het geeft ons de kans om het transcendente in ons en onze tradities aan te raken. Om de goddelijke opdracht om deze wereld te vervolmaken met beide handen aan te grijpen – in zowel de kleine als de grote dingen. Van een teer baby’tje dat tweeduizend jaar geleden in een stal geboren werd tot de grootse en meeslepende visie van de Profeten van Israël die zich een wereld van eenheid, gerechtigheid en vooral heiligheid voorstelden.
Ik wens u dan ook een heel gelukkig, gezegend, inspirerend en vooral heilig 2011.