Op 14 oktober jl. organiseerde de Katholieke Raad voor Israel de jaarlijkse impulsdag als voorbereiding op de Dag van het Jodendom. Deze dag verkende het centrale thema van de Dag van het Jodendom 2011, namelijk feesten en gedenkdagen. Waar vieren Joden hun belangrijkste religieuze momenten? Zo’n veertig belangstellenden, onder wie mgr. H. Woorts, hulpbisschop van Utrecht, hadden zich verzameld in het pas geopende Progressief Joodse Centrum Amsterdam.
Ruimte en heilige plaatsen
De eerste spreker, prof. dr. Paul Post (Universiteit van Tilburg) verzorgde een inleiding over ruimte en heilige plaatsen. Post onderscheidde drie typen heilige plaatsen. Allereerst de klassieke heilige plaatsen, zoals de tempel en kerk, maar ook bijvoorbeeld het oude Stonehenge. Ten tweede mobiele heilige plekken in de vorm van voorwerpen, bijvoorbeeld een stukje rots uit het Heilig Land of een flesje water uit Lourdes, dat mensen vanuit heilige plaatsen meenemen naar huis. Als laatste type van heilige plaatsen noemt Post heilige ruimten waar de verwijzing naar een specifieke locatie is weggevallen, zoals bijvoorbeeld een synagoge of kerk. Deze plek wordt heilig door de biddende gemeenschap.
Op het einde van de inleiding noemde Post het begrip ‘heterotopie’ van de Franse filosoof Michel Foucault. Volgens Foucault is er nood aan kritische ruimtes (hetero topos = ‘de andere plaats’) waar andere waarden gelden dan de reguliere waarden in bijvoorbeeld het economisch en sociale domein. Voorbeelden van ‘andere’ ruimtes zijn het museum, de sauna en de bioscoop. Ook heilige plaatsen zijn plekken waar mensen een ‘andere’ wereld, in dit geval ‘het heilige’, kunnen ervaren.
Vervolgens gaf rabbijn Menno ten Brink een rondleiding in de nieuwe synagoge of beter gezegd een ‘synagoge in een gebouw’. De synagoge is ondergebracht in het Joodse Centrum. Het centrum is gebouwd van beton en heeft de vorm van een rechthoek. De synagoge is als het ware in het gebouw geschoven. De gebedsruimte heeft de vorm van een schip. In de sjoel is veel hout gebruikt, een warm en natuurlijk materiaal. “De synagoge is zo gebouwd, dat we als Joodse gemeenschap in contact staan met de omgeving. Daarom hebben we grote ramen. Vanuit de synagoge kun je contact zoeken met de omgeving buiten en omgekeerd. Maar we hebben inmiddels wel vitrage opgehangen. Op feestdagen hebben we vaak meer dan 800 aanwezigen,” aldus Ten Brink. Na de rondleiding overhandigde Jaap van der Meij, voorzitter van de Katholieke Raad voor Israël, rabbijn Ten Brink en de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam een boek, als dank voor de hartelijke ontvangst.
Workshops
De impulsdag werd afgesloten met een serie workshops. Deelnemers konden zich verdiepen in een bepaald aspect van het Jodendom of de Joods-christelijke dialoog. Door middel van deze verdieping kunnen deelnemers activiteiten in de eigen context van parochie en school opzetten. Lizzy Kukenheim (LJG Amsterdam) gaf bijvoorbeeld een workshop over Joodse feesten en voedsel. Veel Joodse feesten kennen specifieke gerechten of hapjes. Na afloop deelde zij recepten uit. Deelnemers konden proeven van matsehapjes. Andries Govaart en Leo Mock gaven een workshop over de psalmen en hun betekenis in de Joodse en christelijke eredienst. De workshop maakte gebruik van diverse muziekvoorbeelden. In de workshop ‘Vieren met kinderen’ zette Liesbeth Aussen, coördinatrice van het Liberaal Joods Landelijk Onderwijs Centrum Rimon, de deelnemers aan het werk. Men mocht ondermeer een woordpuzzel over een van de Joodse feestdagen oplossen. Dat viel nog niet mee…
De impulsdag gaf naast inhoudelijke impulsen katholieke deelnemers de kans om een kijkje in de keuken te nemen van een actieve Joodse gemeenschap. Pastorale beroepskrachten en parochianen konden zo een van de doelstellingen van de Dag van het Jodendom in de praktijk brengen: de ontmoeting met het levende Jodendom..
De inleiding van Paul Post is gebaseerd op zijn nieuwste boek Voorbij het kerkgebouw. De speelruimte van een ander sacraal domein (Heeswijk: Uitgeverij Abdij van Berne, 2010) ISBN 978-90-8972-016-0 (256 pagina’s, prijs: € 29,95).